امور مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi) چیست؟

امور مالی غیر متمرکز (Decentralized Finance) یا دیفای (DeFi) سیستمی است که قصد دارد با حذف بانک‌ها، واسطه‌ها و سازمان‌های متمرکز از دنیای مالی، امور مالی را در یک بلاک چین غیر متمرکز عمومی برای همه در دسترس قرار دهد تا افراد در هر کجای دنیا بتوانند، بدون نیاز مراجعه به بانک‌ها یا کارگزاری‌ها، امور مالی خود مانند وام گرفتن و یا اعطای وام را انجام دهند. دیفای به خریداران، فروشندگان، وام دهندگان و وام گیرندگان امکان می‌دهد تا به جای کمک گرفتن از شرکت‌ها یا موسسات برای انجام معاملات، به صورت همتا به همتا و توسط بلاک چین این کارها را انجام دهند.

هدف اصلی دیفای تمرکززدایی امور مالی است. صرف نظر از تکنولوژی یا پلتفرم مورد استفاده، سیستم‌های دیفای برای حذف واسطه‌ها بین طرفین معامله طراحی شده‌اند.

مزایای دیفای یا امور مالی غیرمتمرکز چیست؟

انجام امور مالی مانند انتقال پول و وام گیری از طریق دنیای مالی سنتی مستلزم دخالت ده‌ها شرکت و شخص ثالث است زیرا افراد ارز فیات خود را در موسسات مالی مانند بانک‌ها ذخیره می‌کنند. ما از طریق بانک‌ها و صرافی های سنتی برای دوستان و خانواده خود پول انتقال می‌دهیم و این فرایندها ممکن است زمان‌بر باشد. همچنین انجام امور مالی متمرکز ممکن است پرهزینه باشد زیرا شامل پرداخت هزینه‌های تراکنش است.

استفاده از فناوری در خدمات مالی چیز جدیدی نیست. امروزه اکثر معاملات در بانک‌ها یا سایر شرکت‌های مالی با کمک فناوری انجام می‌شود. با این حال نقش فناوری در این مراکز فقط تسهیل روند انجام معاملات است. دیفای با مجموعه‌ای از پروتکل‌های نرم افزاری و بلاک چین عمومی، خط مقدم استفاده از فناوری برای صنعت مالی است.

دنیای ارزهای دیجیتال و بیت کوین از این نظر از دارایی‌های سنتی متمایز هستند که همه واسطه‌ها را از معاملات حذف می کنند. هنگامی که با یک کارت اعتباری برای خرید قهوه در یک کافه پول پرداخت می‌کنید، یک موسسه مالی بین شما و آن فروشگاه کنترل تراکنش را بر عهده دارد. با بیت کوین و امور مالی غیرمتمرکز، این موسسات از معاملات حذف می‌شوند. با این حال خریدهای مستقیم تنها مزیت دیفای نیست. انجام امور مالی مانند اعطا و گرفتن  وام، بیمه و تامین سرمایه موارد دیگری از کاربردهای دیفای هستند.

محبوب ترین برنامه‌های دیفای چیست؟

همان‌گونه که ذکر شد هدف اصلی دیفای حذف واسطه‌ها از انجام امور مالی مانند وام‌دهی است؛ تصور کنید که برای گرفتن یک وام 100 میلیون تومانی دیگر نیازی به گذراندن پروسه‌های طاقت‌فرسا مانند پیدا کردن ضامن و مراجعه به بانک‌ها نداشته باشید. این تنها یکی از مزایای دیفای است.

• ایجاد صرافی‌های غیر متمرکز (DEXs): صرافی‌های آنلاین بستری فراهم کرده‌‌اند تا کاربران بتوانند از طریق آنها، به معامله ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین، تتر با پول فیات مانند دلار آمریکا بپردازند. یک صرافی غیرمتمرکز در واقع بستر معاملاتی است که کاربران را مستقیماً به هم متصل می‌کند تا بتوانند بدون نیاز به واسطه، ارزهای دیجیتال را با یکدیگر معامله کنند.
• ارزهای دیجیتال با ثبات یا استیبل کوین‌های غیرمتمرکز: استیبل کوین رمزارزی است که قیمت آن با پشتوانه یک دارایی دیگر مانند دلار، ثابت نگه داشت می‌شود. با این حال همه استیبل کوین‌ها غیرمتمرکز نیستند. ارز دیجیتال دای (DAI) یکی از بهترین استیبل کوین‌های غیرمتمرکز می‌باشد که به عنوان یک توکن ERC۲۰ در بلاک چین اتریوم قرار دارد. هدف اصلی استیل کوین غیرمتمرکز ایجاد یک رمزارز پایدار مانند تتر با ارزش ثابت است که درعین‌حال غیرمتمرکز هم باشد.
• پلتفرم‌های وام دهی: این بسترها از قراردادهای هوشمند، برای جایگزینی واسطه‌هایی مانند بانک‌ها برای وام دهی استفاده می‌کنند. وام‌دهی و دریافت وام به‌صورت آزاد و غیرمتمرکز نسبت به سیستم اعتباری سنتی مزیت‌های زیادی دارد. از مزایای پلتفرم‌های وام‌دهی مبتنی بر بلاک چین می‌توان به پرداخت فوری، امکان وثیقه‌گذاری با دارایی‌های دیجیتال و نیاز نداشتن به چک‌های اعتباری اشاره کرد. افراد از طریق دیفای می‌توانند با قراردادن دارایی‌ خود در یک پلتفرم سود دریافت کنند و افراد دیگر از آن نقدینگی وام بگیرند. یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های وام دهی دیفای، کامپاند (Compound) است که به کاربران امکان می‌دهد ارزهای دیجیتالی را وام بگیرند یا به دیگران وام دهند. همچنین کاربران می‌توانند با توجه به میزان پول خود سود کسب کنند. کامپاند نرخ بهره را به صورت الگوریتمی تعیین می‌کند و اگر فردی تقاضای قرض گرفتن رمز ارز بیشتری داشته باشد، نرخ بهره‌ای که باید پرداخت کند افزایش می‌یابد. فرآیند وام دهی در دیفای مبتنی بر وثیقه است که معمولا این وثیقه در قالب اتر دریافت می‌شود.

کاربرد شبکه اتریوم در دیفای چیست؟

اکثر برنامه‌های کاربردی دیفای بر روی بلاک چین اتریوم (Ethereum)، دومین پلتفرم بزرگ ارزهای دیجیتال در جهان، راه اندازی می‌شوند. دلیل انتخاب اتریوم توسط پروژه‌های دیفای، پشتیبانی این شبکه از قراردادهای هوشمند است. همچنین اتریوم از زبان‌‌های برنامه نویسی مناسب قراردادهای هوشمند، مانند Solidity نیز استفاده می‌کند که برای ایجاد قراردادهای هوشمند طراحی شده‌اند. به عنوان مثال فرض کنید کاربری می‌خواهد سه شنبه هفته بعد برای دوستی مقداری پول بفرستد به شرطی که مثلا آن روز درجه حرارت هوا به 50 درجه سانتی‌گراد برسد. چنین قواعدی را می‌توان به راحتی در قرارداد هوشمند نوشت و این قرارداد را در دیفای اجرایی کرد.

وضعیت فعلی امور مالی غیرمتمرکز

در حال حاضر حوزه دیفای در مراحل اولیه تکامل خود است. ارزش کل سرمایه قفل شده در قراردادهای دیفای در زمان نوشتن این مقاله (مهر 1400) نزدیک به 200 میلیارد دلار است و این سرمایه همچنان در حال رشد می‌باشد. گفتنی است که ارزش کل سرمایه قفل شده با ضرب تعداد توکن‌های موجود در پروتکل و ارزش آنها به دلار آمریکا محاسبه می‌شود. با توجه به گسترش محبوبیت این حوزه، کلاهبرداری در زیرساخت‌های دیفای به سرعت در حال پیشرفت است. یکی از این کلاهبرداری‌ها راگ پول (Rug Pull) است. راگ ‌پول نوعی کلاهبرداری است که در آن توسعه‌دهندگان با رها کردن پروژه، پول سرمایه‌گذاران را به غارت می‌برند.

ماهیت باز و غیرمتمرکز حوزه امور مالی غیرمتمرکز نیز قانون‌گذاری دیفای را سخت می‌کند. با این حال روزانه افراد بیشتری به سمت برنامه‌های دیفای کشیده می‌شوند. بسیاری بر این باورند که پروژه‌های امور مالی غیرمتمرکز این پتانسیل را دارند که جایگزین رابین‌هود (Robinhood) شوند.